Όταν αναζητείται λύση σε ένα περίπλοκο και σύνθετο πρόβλημα όπως το Κυπριακό, που είναι ταυτόχρονα σήμερα ζήτημα εισβολής κατοχής αλλά και διακοινοτική διένεξη, καθοριστικό ρόλο διαδραματίζει το περιφερειακό και διεθνές πλαίσιο στο οποίο θα ενταχθεί η επιδιωκόμενη λύση.
To 1959 οι Συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου, που ίδρυσαν την Κυπριακή Δημοκρατία και άφησαν ως κυρίαρχο βρετανικό έδαφος τις δύο βάσεις στο Ακρωτήρι και στη Δεκέλεια και ταυτόχρονα έθεσαν τη συνταγματική σταθερότητα του υπό ίδρυση κράτους υπό την εγγύηση της Βρετανίας, της Ελλάδας και της Τουρκίας, είχαν ένα σαφές πλαίσιο εφαρμογής των συμφωνηθέντων: την αποκατάσταση της ενότητας της νοτιοανατολικής πτέρυγας του NATO την εποχή της κορύφωσης του Ψυχρού Πολέμου ΗΠΑ - ΕΣΣΔ, με τις τρεις εγγυήτριες δυνάμεις της Κυπριακής Δημοκρατίας να ανήκουν στο στρατόπεδο του «ελεύθερου κόσμου» και να έχουν ως στρατηγική προτεραιότητα την αντιμετώπιση της υπαρκτής ή και προσχηματικής «σοβιετικής απειλής».
Την περίοδο 2002 - 2004, όταν επιχειρήθηκε η επίλυση του Κυπριακού με το Σχέδιο Ανάν, το πλαίσιο ήταν κατά κύριο λόγο ευρωπαϊκό. Η Ελλάδα, πλήρες μέλος της EE από το 1981 και της Ευρωζώνης από το 2001, η Κυπριακή Δημοκρατία, πλήρες μέλος της EE με απόφαση της Συνόδου Κορυφής της Κοπεγχάγης τον Δεκέμβριο του 2002, και η Τουρκία, υποψήφια προς ένταξη χώρα με απόφαση της Συνόδου Κορυφής του Ελσίνκι τον Δεκέμβριο του 1999, που είχε ως προτεραιότητα την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, η οποία τότε πρόβαλλε ως συνάρτηση της λύσης του Κυπριακού. Σήμερα το δεδομένο που διαφοροποιεί την εν εξελίξει προσπάθεια λύσης του Κυπριακού από την εποχή Ζυρίχης - Λονδίνου και του Σχεδίου Ανάν είναι η συνολική αβεβαιότητα ως προς το γεωπολιτικό στίγμα της Τουρκίας, που είναι σε άμεση συνάρτηση με την εσωτερική σταθερότητά της και με τους περιφερειακούς συσχετισμούς και ισορροπίες. Τυπικά η Τουρκία παραμένει υποψήφια προς ένταξη στην EE σε μια διαπραγμάτευση, την αίσια περαίωση της οποίας δεν επιθυμεί καμία από τις δύο πλευρές, και χώρα μέλος του NATO, με την πραγματικότητα να είναι πιο σύνθετη και αντιφατική.
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει αναλάβει στην ουσία ως υπεργολαβία απέναντι στην EE και κυρίως τη Γερμανία τη διαχείριση του Προσφυγικού και έτσι είναι στην πράξη συνδιαμορφωτής των εσωτερικών ισορροπιών όλων των χωρών μελών της EE που επηρεάζονται από τις προσφυγικές ροές, μια πραγματικότητα που συνυπάρχει με την έλλειψη βούλησης και δυνατότητας της ευρωπαϊκής πλευράς να διαμορφώσει οδικό χάρτη πορείας προς την πλήρη ένταξη της Άγκυρας και ταυτόχρονα μια αυταρχική εσωτερική εκτροπή του Ερντογάν που προβάλλει ως ασύμβατη ακόμη και με τα προσχήματα της προσαρμογής της τουρκικής πλευράς με το κοινοτικό κεκτημένο.
Αντιφατικές σχέσεις
Ακόμη πιο αντιφατική, και σε κραυγαλέο μάλιστα βαθμό, είναι n σχέση της Τουρκίας με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ. Σε τουρκικό έδαφος βρίσκεται η μεγαλύτερη αεροπορική βάση των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, στο Ιντσιρλίκ, απ' όπου απογειώνονται αμερικανικά μαχητικά που στηρίζουν τους Κούρδους της Συρίας και επιχειρήσεις κατά των τζιχαντιστών, ενώ την ίδια στιγμή η ρωσική Πολεμική Αεροπορία παρέχει κάλυψη στις τουρκικές δυνάμεις που απωθούν τους τζιχαντιστές για να εμποδίσουν περαιτέρω προέλαση των Κούρδων προς δυσμάς. Η προοπτική και η δυναμική των εξελίξεων δεν δείχνουν ούτε και στον πιο απομακρυσμένο ορίζοντα εξομάλυνση των σχέσεων του Ερντογάν με τις ΗΠΑ. Η παράδοση της σκυτάλης από τον Μπαράκ Ομπάμα στον Ντόναλντ Τραμπ σε λίγες μέρες μπορεί να φέρει δυσμενείς εξελίξεις για την Άγκυρα, που μέχρι στιγμής ελίσσεται μεταξύ Ουάσιγκτον και Μόσχας αξιοποιώντας τη διαμάχη τους για την επόμενη μέρα στη Συρία. Εάν ο Τραμπ προχωρήσει στη συνολική προσέγγιση με τον Βλαντιμίρ Πούτιν που έχει εξαγγείλει προεκλογικά, τότε τα περιθώρια ελιγμών του Ερντογάν και της Τουρκίας θα μειωθούν δραματικά εάν δεν εκμηδενιστούν: η Μόσχα δεν θα θυσιάσει μια συνολική εξομάλυνση των σχέσεων με την Ουάσιγκτον προκειμένου να στηρίξει την αντικουρδική εκστρατεία του Ερντογάν στη Συρία. Το γυαλί έχει ραγίσει στις σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, καθώς Ουάσιγκτον και Τελ Αβίβ έχουν επενδύσει στρατηγικά στη χειραφέτηση των Κούρδων για προφανείς λόγους: ένα μελλοντικό ανεξάρτητο Κουρδιστάν κόβει τις όποιες ηγεμονικές περιφερειακές φιλοδοξίες της Δαμασκού, της Βαγδάτης και της Τεχεράνης, αλλά και της Άγκυρας.
Όμως η αβεβαιότητα για τη βούληση και τη δυνατότητα της Τουρκίας να συνδιαμορφώσει λύση στο Κυπριακό και να εγγυηθεί την εφαρμογή της άπτεται και των εσωτερικών εξελίξεων με επίκεντρο την καθεστωτική αλλαγή που προωθεί ο Ερντογάν για τη συγκρότηση σουλτανικός προεδρίας, με τις όποιες εγγυήσεις και παρεμβατικά δικαιώματα της Άγκυρας να στρέφονται τελικά κατά των Τουρκοκυπρίων: θα ανεχθεί ο Ερντογάν το τουρκοκυπριακό συνιστών ομόσπονδο κράτος να λειτουργεί με ευρωπαϊκές δημοκρατικές προδιαγραφές και να αποτελεί οδυνηρό εις βάρος του μέτρο σύγκρισης σε σχέση με το προσωποπαγές καθεστώς του, που αντί της EE θα παραπέμπει στα μετασοβιετικά καθεστώτα της Κεντρικής Ασίας;
Όλες οι υποθήκες και αβεβαιότητες για το πού βαδίζει η Τουρκία δεν πρέπει να εκληφθούν ως συνηγορία υπέρ της ακινησίας γιατί, δυστυχώς, ισχύουν και πιθανότατα σε πολλαπλάσιο βαθμό και στην περίπτωση παράτασης του σημερινού στάτους κβο, καθώς η προσάρτηση των Κατεχομένων και ο μαζικός εποικισμός τους είναι ένα χαρτί που δεν αποκλείεται να παίξει ένας απομονωμένος Ερντογάν.
Γιώργος Καπόπουλος για το Έθνος
Δεν υπάρχουν σχόλια: