Η στάση που κράτησε η ελληνική κυβέρνηση στο Κυπριακό χάλασε το πάρτι μιας ενδεχόμενης συμφωνίας, μιας συμφωνίας που μάλλον θα έφερνε ακόμα μεγαλύτερη κρίση και στο νησί αλλά και στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Η άποψη αυτή ανήκει πρωτίστως σε έγκριτους αναλυτές στην Κύπρο, στις ΗΠΑ και αλλού, και δευτερευόντως στην Ελλάδα.
Οι διαπραγματεύσεις που ξεκίνησε στις 7 Νοεμβρίου ο πρόεδρος της Κύπρου, Νίκος Αναστασιάδης, με την ελπίδα να αξιοποιήσει τη διαφορετική αρχική θέση και στάση του αρχηγού του ψευδοκράτους, Μουσταφά Ακιντζί, γίνονταν στη βάση ενός σχεδίου που δημιουργούσε αδιέξοδα. Κι αυτό γιατί προέβλεπε ένα μεταβατικό κράτος, το οποίο θα έσβηνε την Κυπριακή Δημοκρατία. Σε περίπτωση αποτυχίας, δεν θα υπήρχε δρόμος επιστροφής. Αντιθέτως, δεν προέβλεπε την κατάργηση του καθεστώτος των εγγυητριών δυνάμεων (Τουρκία, Βρετανία, Ελλάδα), που σημαίνει ότι το «μακρύ χέρι» της Άγκυρας θα υπήρχε πάνω στην Κύπρο, ενώ συγχρόνως ήταν και πάλι αμφίσημο πότε θα αποχωρήσουν τα κατοχικά στρατεύματα από την Κύπρο.
Ούτε όμως και στα επιμέρους ζητήματα υπάρχουν στέρεες προϋποθέσεις. Στο εδαφικό δεν γίνεται καμία ουσιαστική παραχώρηση από τουρκικής πλευράς στο να επιστραφούν τουλάχιστον τα εδάφη του «Αττίλα II», ενώ ασάφειες υπάρχουν και πάλι (όπως και στο Σχέδιο Ανάν) ως προς το ποιος θα πληρώσει το κόστος της επανένωσης. Μάλιστα, δεν είναι σαφές -και δεν ομολογείται από τουρκοκυπριακής πλευράς- ούτε ποιο είναι το χρέος του λεγόμενου τουρκοκυπριακού «κράτους». Το μεγάλο κόστος θα επιβαρύνει την ελληνοκυπριακή πλευρά, η οποία θα χάσει δικαιώματα διοίκησης, πληρώνοντας ξανά το τίμημα της κατοχής.
Η Αθήνα (κυβέρνηση Αλέξη Τσίπρα) είχε διαμορφώσει μια πολύ καθαρή θέση σε ό,τι αφορά στο Κυπριακό ήδη από το 2015. Η βάση της θέσης αυτής είναι ότι πρέπει να καταργηθεί και το καθεστώς των εγγυητριών δυνάμεων, διότι δεν νοείται χώρα -και, μάλιστα, χώρα-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης- η οποία θα έχει εγγυητές. Και, φυσικά, ότι πρέπει να συμφωνηθεί η άμεση και χωρίς προϋποθέσεις αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων από το νησί.
Ο Μπαράκ Ομπάμα στην επίσκεψή του στην Αθήνα είπε σαφώς παρουσία του Έλληνα πρωθυπουργού: «Οι εγγυήσεις μάς αφορούν, διότι από το 1959-1960 αυτό το αναχρονιστικό μοντέλο των εγγυήσεων αφορά και στην Ελλάδα. Όμως η Ελλάδα δεν είναι μια χώρα που κατέλαβε ή κατέχει παράνομα την Κύπρο». Επιρρίπτει, λοιπόν, ευθύνες στην κατοχική δύναμη, που είναι η Τουρκία. Και λέει σαφώς ότι πρόκειται για ένα αναχρονιστικό καθεστώς.
Ο Αλέξης Τσίπρας και ο Νίκος Κοτζιάς είχαν αποσαφηνίσει ότι δεν θα καθίσουν στο τραπέζι της συζήτησης αν δεν τεθούν τα δύο βασικά ζητήματα, των εγγυήσεων και των κατοχικών στρατευμάτων. Είναι, μάλιστα, τα μοναδικά δύο θέματα για τα οποία θα αναλάβει ευθύνες η Αθήνα.
Ο πρωθυπουργός έχει επικοινωνήσει με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για να αποσαφηνίσει τη θέση του. Προσθέτοντας ότι δεν έχει νόημα η πραγματοποίηση της λεγόμενης «τετραμερούς» συνάντησης, παρά μιας πολυμερούς διάσκεψης, στην οποία, εκτός από τους άμεσα εμπλεκόμενους, θα ήταν επισήμως παρούσα και η EE.
Εξετάζεται το ενδεχόμενο να πραγματοποιηθεί τελικώς μια συνάντηση Τσίπρα Ερντογάν την άλλη εβδομάδα για το Κυπριακό.
Η μεγάλη εικόνα
Η ιστορία του Κυπριακού διδάσκει ότι δεν μπορεί και δεν πρέπει να κάνει κανείς όνειρα για λύση. Ειδικά όμως στη συγκεκριμένη συγκυρία καλό είναι να είμαστε ακόμα πιο επιφυλακτικοί. Οι θιασώτες της ενδεχόμενης λύσης αυτή τη φορά έχουν ένα ισχυρό επιχείρημα: το τεράστιο οικονομικό ενδιαφέρον των Αμερικανών, των πολυεθνικών και των Ευρωπαίων για την αξιοποίηση του ενεργειακού πλούτου στην υφαλοκρηπίδα και στην ευρύτερη περιοχή της Κύπρου. Τα χρήματα, λοιπόν, είναι ένα κίνητρο για να κινητοποιηθούν οι πάντες πιέζοντας Λευκωσία και Αθήνα να λύσουν το εμπόδιο που λέγεται Κυπριακό.
Ανάλογο επιχείρημα οι θιασώτες της λύσης είχαν και το 2000-2004: ήταν η ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τελικώς όλοι ξέρουμε ότι η Κύπρος είναι όχι μόνο στην E.E., αλλά και στην Ευρωζώνη επίσης, αλλά το Κυπριακό δεν λύθηκε.
Σήμερα είναι αλήθεια ότι όλοι «κοιτούν» τα κοιτάσματα στο βάθος της Ανατολικής Μεσογείου. Μόνο που τα όσα συμβαίνουν δεν αφορούν μόνο στα συγκεκριμένα κοιτάσματα. Από τις πηγές του Τίγρη και του Ευφράτη στη Μεσοποταμία και την Κεντρική Ασία και από κει στην Υεμένη και στη Λιβύη, οι κοινωνίες και τα καθεστώτα βρίσκονται σε μετάβαση. Σύνορα αλλάζουν, έθνη (Κούρδοι) δημιουργούν κρατική υπόσταση, χώρες διαμελίζονται. Η δε Τουρκία βρίσκεται σε απόλυτο εκνευρισμό εσωτερικά και εξωτερικά. Ο Ερντογάν, εκτός όλων των άλλων, έχει κηρύξει πόλεμο κατά του κουρδικού έθνους συνολικά, φυλακίζοντας και τους εκπροσώπους των Κούρδων στην ίδια του τη χώρα.
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ζητά επαναδιαπραγμάτευση των συνόρων της χώρας του, φωνάζοντας ότι ο κατακερματισμός της Συρίας και του Ιράκ του δίνει το δικαίωμα να επαναδιαπραγματευτεί τον πλούτο της Μοσούλης και άλλων περιοχών των γειτονικών με την Τουρκία κρατών. Η συνολική του στάση προβληματίζει Αμερικανούς και Ευρωπαίους, δημιουργώντας ισχυρά αντιτουρκικά αντανακλαστικά και λόμπι στην E.E. και στις ΗΠΑ. Χωρίς να ξεχνάμε τις προβληματικές σχέσεις και με τη Ρωσία του Πούτιν.
Μεταβατικότητα και αβεβαιότητα υπάρχει όμως και σε ό,τι αφορά στις κινήσεις Ευρωπαίων και Αμερικανών για τις νέες γεωπολιτικές ισορροπίες αλλά και για την οικονομική πολιτική. Μια κατάσταση που σαφώς επιδρά και στους περιφερειακούς παίκτες, όπως είναι η Τουρκία, τα κράτη της εγγύς Ανατολής, η Ελλάδα και η Κύπρος.
Μέσα στην αβέβαιη και ασταθή αυτή κατάσταση, είναι σουρεαλιστικό να πιστεύει κανείς ότι ο Ερντογάν θα θελήσει να λύσει το Κυπριακό. Να χάσει, δηλαδή, ένα δικό του «χαρτί», την ώρα που διαπραγματεύεται τη θέση του στην ευρύτερη περιοχή. Όχι απλώς κάποια επιμέρους οικονομικά συμφέροντα, αλλά τη γενική του θέση στην περιοχή. Και, μάλιστα, χωρίς να έχει αποσαφηνιστεί τι ακριβώς θα γίνει με την ΑΟΖ της Τουρκίας νοτίως του Καστελόριζου και στην περιοχή μεταξύ Κρήτης, Κύπρου και Αιγύπτου.
Στην άλλη πλευρά, στην πλευρά Αμερικανών και Ευρωπαίων, είναι επίσης περίεργο να επιθυμούν όλοι να επιλυθεί το Κυπριακό, ικανοποιώντας όλα τα «θέλω» του Ερντογάν. Να δοθεί, δηλαδή, ένα δώρο στον Ερντογάν πριν αποσαφηνιστεί ποια θα είναι η στάση του και η τελική του θέση στην περιοχή. Πριν καν μάθουμε ποια θα είναι η τύχη της κυβέρνησής του μετά τη μεγάλη περιπέτεια της 15ης Ιουλίου.
Αθήνα - Λευκωσία
Πράγματι, εθνικός στόχος είναι να λυθεί το Κυπριακό. Όμως να λυθεί με τρόπο τέτοιο ώστε η λύση να είναι διαρκής και σταθερή, ακόμα κι αν είναι ετεροβαρής. Οι λύσεις που υπάρχουν στο τραπέζι δεν εγγυώνται διάρκεια και ειρηνική συμβίωση. Αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα, αυτό γεννά προβληματισμούς και ανησυχία.
Μένει, λοιπόν, μόνο η διαδικασία του «μουντζούρη»; Δεν αποκλείεται...
Σπύρος Σουρμελίδης για τα Επίκαιρα
Δεν υπάρχουν σχόλια: